Stok Devir Hızı Formülü

Ürünün stokları mağazaya gelir ve satılması beklenir. Stok devir hızı ise, stokta tuttuğunuz malları ne hızla sattığını gösteren çok önemli bir metriktir.

Bu metrik ne kadar yüksekse, sonuç o derece olumludur. Stok devir hızının yükselmesi stok maliyetlerini azaltırken aynı zamanda işletme sermayesi ihtiyacını da azaltır.

Stoklar yani ürünler, bir işletmenin en önemli aktif kalemlerinden birisidir. Bu nedenle stokların titizlikle takip edilmesi ve hareketi yavaşlayan stok kalemlerinin satışa dönüşebilmesi için zamanında pazarlama kampanyaları gibi müdahaleler yapılması son derece önemlidir.

Stok devir hızı, satılan malların maliyetinin dönem başı stoklar ile dönem sonu stokların ortalamasına bölünmesiyle bulunur. Hesaplama sonucunda çıkan katsayı mağazanın ilgili dönemde stoklarını kaç kere yenilediğini, bir başka ifadeyle firma stoklarının hangi hızda üretim sürecinden geçerek satıldığını gösterir.

Stoklar da bir işletmenin varlığıdır, bu durumda stok devir hızı da şirketin varlıklarını ne kadar verimli kullandığının göstergesidir. Ayrıca hem maliyetler hem de müşteri talebini karşılayabilmek açısından çok önemlidir.

Stok devir hızı aşağıdaki formülle hesaplanır:

Bu oranın yüksek olduğu bir işletmede:

İyi bir stok yönetim ve kontrol politikasının var olduğu,

Tedarikçilerinden zamanında ürün temininde sıkıntı olmadığı,

Stokların zamanında yenilendiği,

sonuçlarını çıkartabiliriz. Ayrıca stok devir hızındaki yükselmenin toplam kârlılık oranlarındaki yükselmeyle paralel gidip gitmediği de mutlaka takip edilmelidir.

Peki, oran düşük ise nasıl yorumlayabiliriz? Bu durumda:

Tedarik faaliyetlerinin satışa göre iyi ayarlanmaması,

Malzeme fiyatlarının yükseleceğini düşünerek aşırı alım yaparak stok yükseltilmesi,

Yüksek emniyet stok adetlerine ihtiyaç duyulması nedeniyle yüksek stok yatırımı yapılması,

Stok grupları arasında dengesizliklerin olması,

Dönem sonu stoklarının yüksek gösterilme isteği,

gibi nedenlerden dolayı düşük çıktığını yorumlayabiliriz. Bu durumda depolama ve sigorta maliyetleri artar, stoklarda uzun süre kalmaları nedeniyle ürünler satılabilme vasıflarını yitirir, eğer raf ömrüne sahip ürünleriniz varsa ciddi zararlar görebilirsiniz.

Örnek hesaplama yapalım : 

Stok devir hızı hesaplaması için bir formül oluşturacak olursak:

S.D.H. = Satılan Ürün Maliyeti / ((D. Başı Stok + D. Sonu Stok) /2)

* Açıklama: S.D.H. = Stok Devir hızı

* Açıklama: D. Başı Stok = Dönem Başı Stok

* Açıklama: D. Sonu Stok = Dönem Sonu Stok

Bir örnek üzerinden gösterecek olursak:

Satılan Ürün Maliyeti: 250.000 TL

Dönem Başı Stok: 20.000

Dönem Sonu Stok: 30.000

Formül üzerinde bu verileri girdiğimizde de:

S.D.H. = 250.000 / ((20.000 + 30.000) / 2)

S.D.H. = 250.000 / 25.000

S.D.H. = 10

Bu örnekte stok devir hızı “10” olarak öne çıkmaktadır. Bu da yıl (ya da işleme dahil edilen süreç) içerisinde stokların 10 kez yenilendiğini göstermektedir.

İlgili rehber: E-ticarette stok maliyeti nasıl düşürülür?

Ortalama stokta kalma süresi

Bu veri ile ürünlerin yıl içerisinde stoklarda ortalama olarak kaç gün kaldığını da bulabilirsiniz. Bu veri de stokların deponuzda ne kadar kaldığını görmeniz için size bir takım bilgiler sunacaktır. Bu bilgilerin neden önemli olduğunu yazının devamında ele alacağız. Ama öncelikle ortalama stokta kalma süresinin nasıl hesaplandığını ele alalım:

Ortalama stokta kalma süresi = 360 / S.D.H.

şeklinde hesaplanmaktadır. Yukarıdaki örnek üzerinden ilerleyecek olursak ortalama stokta kalma süresi şöyle olacaktır:

Ortalama stokta kalma süresi = 360 / 10

Ortalama stokta kalma süresi = 36

Bu durumda da yukarıdaki veriler üzerinden bakıldığında stokların 36 günde bir yenilendiği ortaya çıkmaktadır. Stok devir hızı arttığında, ortalama stokta kalma süresi de azalmaktadır.

Stok devir hızı kaç olmalı?

Bu hızı her firmaya ve her sektöre göre değişiklik gösterdiği için tek bir sonuç belirlemek bu konuda mümkün değildir. Yapılan iş, satılan ürün ve içinde bulunan pazar ve piyasa stok devir hızının değişmesine neden olacağı için firmalar kendileri için ideal hızı bulmalılar.

Örneğin hızlı tüketim gerektiren gıda ya da çabuk bozulan ürünlerde, stok hızının yüksek olması gerekir. Aksi takdirde stoklardaki ürünler bozulabilir ve firma zarara uğrayabilir. Bunun aksine daha uzun süre dayanan ürünlerde (örneğin: elektronik eşyalar) stok devir hızı daha düşük olabilir. Bu oran firmanın sattığı ürünlerle göre değişiklik gösterebilir.

Stok devir hızı yüksek olduğunda: Stoklardaki ürünlerin hızlı bir şekilde satışının yapıldığı ve ürün devir daiminin sağlandığı düşünülebilir. Bu hızın yüksek olması, şirketin satışlarının başarılı olduğunu gösterse de bu hızın yüksek olması her zaman olumlu bir durum da değildir.

Çok hızlı bir şekilde stok yenilen firmaların yetersiz stokla çalıştığını ya da sürekli olarak stok sıkıntısı çektiğini de gösterebilir. Bu sebeple de bu oran aslında iki farklı durumu görmenizi sağlayacaktır.

Stok devir hızı düşük olduğunda: Firmanın, stoklardaki ürünleri hızlı bir şekilde satışa döndüremediği anlaşılabilir. Bu noktada da şirket yönetimi, pazarlama ve reklam çalışmalarının yetersizliği gibi bazı stratejik problemlerin gündemde olduğu düşünülebilir.

Bunun yanı sıra bu hızın düşük olduğu durumlarda, firmalar spekülatif amaçlı olarak elinde gereğinden fazla stok tutuyor olabilir ya da uzun vadeli satışlar için imkanları dahilinde yüksek miktarda stok tutuyor olabilir.

İlgili rehber: Stokları eritirken nasıl kar edebilirsiniz?

Stok devir hızının hesaplaması neden önemli?

Stok devir hızı hesaplamasıyla, stok yönetimi konusunda bazı önemli bilgilere ulaşmış olursunuz. Yukarıda da ele aldığımız gibi bu veriler size stoklarınızı tüketmeyle ilgili bazı verileri ortaya çıkardığı için de önemlidir.

Bu devir hızı ile, yıl içerisinde ürün stoklarınız için totalde ne kadarlık bir harcama yaptığınızı da ortalama olarak tahmin edebilirsiniz. Bu da yıllık ürün maliyetinizi çıkartmanızı sağlayacaktır.

Bununla beraber yıl içerisinde stoklarınızı kaç kez yenilediğinizi de gördüğünüz için tedarikçi firmalarla kaç kez görüşeceğinizi de bilirsiniz. Tedarikçi firmaların üretim süreçlerine ve kapasitelerine göre de bu devir hızına göre farklı tedarikçi firma arayışlarına girerek, yetersiz stokla çalışma durumunun da önüne geçebilirsiniz.

Bu veri aynı zamanda ürünlerinizin ne kadarlık bir sürede satışa döndüğünü görmenizi sağladığı için de pazarlama ve reklam stratejilerinizi de gözden geçirmeniz için size bazı bilgiler verecektir. Bir ürünün stokta kalma süresinin uzun olması, yeterli pazarlama ve reklam çalışmaları yapılmadığına dair de bazı veriler sunuyor olacaktır. Bu sebeple de bu veri doğrultusunda pazarlama ve reklam stratejilerinizi de yeniden gözden geçirebilirsiniz. Bu sebepleden dolayı da stok devir hızının hesaplanması e-ticaret firmaları için önemlidir.