Karar Verme Teknikleri Nelerdir?

Karar verme teknikleri karşımıza çıkan birçok alternatif arasından en uygun olanını seçmedir. Eğer alternatif yoksa karar verme de yoktur. Zaten bu durumda tek ve var olan seçenek seçilmiştir.

Hayatımızın her alanında birçok konuda karar vermek durumunda kalırız. Vereceğimiz bazı kararlar hayat akışımızı değiştirmezken, bazıları ise tamamen yaşam tarzımızı değiştirebilir. Mesela, sabah işe giderken hangi yoldan gitmeye, veya akşam yemeğinde ne yiyeceğinize karar vermek hayat akışlımızı etkilemez. Oysa ki aynı anda gelen bir iş teklifinden hangisine karar vereceğimiz veya aşık olduğumuz adam için bulunduğumuz şehirden taşınmaya karar vermek hayatımızı tümüyle etkiler.

Kişisel olarak kendi hayatımız hakkında karar verebildiğimiz gibi, grup olarak da bir amaca ulaşmak için karar verebiliriz. Karar çoğu zaman bir problem çözme amacıyla da verilebilir. Hayatımıza veya işimize yön verecek kararlar alırken en doğru sonuca ulaşmak için karar verme tekniklerini kullanırız. Bu teknikler karar verme sürecimizi hızlandırıp bizi sonuca ulaştırır.

Karar Verme Teknikleri Ne Sağlar?

Türk Dil kurumuna göre “karar” kelimesinin anlamı “bir iş veya sorun hakkında düşünülerek verilen kesin yargı” demektir. Karar verme tekniklerine ulaşılana kadar bir çok bilimsel çalışma yapılmıştır. 

Karar verme teknikleri öncelik sırasına göre karar vermemizi ve problemleri çözmeyi sağlar. 

Yeni fikirler üreterek bakış açımızın değişmesine katkıda bulunur. 

Yaratıcı düşünmeyi ve analitik bakış açısı kazanmamızı sağlar. 

İş ile alakalı karar vermemizde yardımcı olur.

Karar verme aşamasının hızlanmasını sağlar.

Neyi, nasıl hangi öncelik sırasına göre yapmamızda yol gösterir.

Pratik çözümler üretmemizi sağlayarak, hayatımızı kolaylaştırır.

Sosyal hayatımızda daha parlak fikirler üretmemizi sağlar.

İnisiyatif almamızı sağlar.

Karar aşamasında ortaya çıkan karmaşıklık ve belirsizlikleri ayrıştırmamızı sağlar. 

Çözüm odaklı olmamız için destekler.

Karar vermede önceliklerimizi belirler.

Yetkinliklerimizin farkına varmamızı sağlar. 

Karar verme sürecindeki bilimsel yaklaşımların neler olduğunu öğreniriz.

Karmaşık problemleri çözmemizi sağlar.

Yönetimsel süreçte doğru karar vermemizi sağlar. 

Detayları görmenizi bir şeyleri atlamamanızı sağlar.

Üretme tekniği

Altı şapkalı düşünme tekniği

Beyin fırtınası

Kuvvet analizi

Mülakat

Problem çözme tekniği

Sebep-sonuç diyagramı(Balık kılçığı)

Ağaç diyagramı

Yakınlık diyagramı

Akış diyagramı

Öncelik Verme Tekniği

İlişki

Etkinlik analizi

Karar Verme Teknikleri Nasıl Kullanılır?

Karar verme teknikleri, günümüzde kişisel hayatımızda olduğu kadar çalışma hayatımızda da büyük öneme sahiptir. Özellikle iş hayatında büyük ölçekli işletmelerde yöneticiler karar vermek zorundadır. Yöneticilerin doğru karar alması işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi açısından önem arz eder. İşletmelerde yöneticiler karar vermek için farklı teknikler uygularlar. Ortadaki mevcut belirsizliğin kaldırılmasında önemli rol oynar.

Hedef Belirleme Tekniği: Ortak bir hedef belirlenir. Hedefe ulaşmak için beyin fırtınası yapılır. Karar verme teknikleri içerisinde en fazla kabul gören ve ilk sırada yer alan tekniktir. Belirlenen hedefler genellikle birbirini tamamlarken bazen de birbiriyle çelişir. Eldeki veriler kullanılarak hedef belirleme yapılarak çözüme ulaşılmaya çalışılır. Çok amaçlı karar verme tekniğidir. 

Nominal Grup Tekniği: Üretilen birçok görüşü, eşit katılım sağlayarak öncelik sırasına göre sıralama tekniğidir. Grup üyeleri arasında etkileşim düşüktür. Şu şekilde yapılır: 

Üretilen görüşler listelenir.

Her görüş sıralanır.

Görüşler puanlanır.

Puanlar toplanır.

En yüksek puan alan ilk sırada yer alır.

Çoklu oylama tekniği: Etkili bir karar verme tekniğidir. Birçok görüşün sistemli bir oylama yapılarak belli görüşlere varılmasını sağlar. Bu şekilde grup halinde önerilen görüşlerin öncelikleri belirlenir. Bu teknik şu şekilde uygulanır:

Grupta beyin fırtınası yapılır.

Önerilen görüşler listelenir.

Belirlenen görüşler sıralanır.

Gruptaki kişilerden görüşleri seçmeleri istenir.

Belirlenen görüşler sıra ile oylanır.

Çok oy alan görüşler listeye eklenirken, az oy alan görüşler çıkarılır.

Yeniden görüşler puanlanır ve sıralanır.

İstenilen görüş belirlenene kadar devam edilir.

Karar Verme Nedir?

Karar, bir iş ya da bir problem hakkında en doğruyu düşünerek verilmesi gereken bir yargıdır. Karar verme karar verecek kişi veya kişiler tarafından istenilen hedefe ulaşabilmek için, gerekli koşularda uygulanan düşünce ve hareket biçimlerinin belirlenmesi ve en uygun olanın seçilmesidir. Birçok seçenek arasından en doğruyu seçme işidir. 

Karar verme de birçok alternatifin olması, hangi seçeneğin seçilmesi gerektiğinden şüphe duyulması karar verme problemine neden olabilir. Karar verme probleminin üstesinden gelebilmek için birçok kritere dikkat etmek gerekir. Bunlar;

Amacın ne olduğu,

Belirlenen hedef

İçinde bulunulan çevresel etkenler

Karar vericinin durumu

Alternatifler

Sonuca ulaşma.

Bütün bu kriterlere dikkat edilerek içinde bulunulan karar verme problemi çözüme ulaştırılmaya çalışılır.

Karar Verme Süreci Nasıl İlerler?

Karar verme süreci karar probleminin detaylı olarak belirlenmesiyle başlar. 

Hangi hedef ve amaca ulaşılmak istendiği belirlenir.

Karar verme probleminde ortaya çıkan problemlerin çözümü için gereken çalışma yapılır.

Gereken çözüm yolları belirlenir.

Elde mevcut olan seçenekler her yönden değerlendirilir.

İstenilen amaca ulaşmak için en uygun seçenek belirlenir.

İşletmelerde karar verme süreci son derece önemlidir. Çünkü verilen kararlar, işletmenin tüm faaliyetlerinin geleceğini ve akışını belirler. İşletmelerde belirlenen işleri kimin yapacağı, hangi maddeyi kullanması gerektiği, ne kadar üretim ve stok bulunması gerektiği gibi birçok soru verilen kararlarla önem kazanır.

İşletmenin zor koşullarda elindeki kıt kaynakları en etkili biçimde kullanmasıyla ve varlığını sürdürebilmesi İşletmelerde karar verme sürecinin önemini göstermektedir. İşletmelerde karar verme karar vericinin sezgisel, tecrübe ve bilimsel yaklaşımlarıyla karar verme süreci kolaylaşır. İşletmelerde karar veren yönetici, işletmenin faydasını göz önüne alarak karar vermelidir. Bu süreç içerisinde belirtilen karar verme tekniklerini de kullanarak istenilen hedefe ulaşmalıdır. 

Karar Verme Nedir?

Karar verme karar verecek kişi veya kişiler tarafından istenilen hedefe ulaşabilmek için, çeşitli tekniklerle belirlenen seçenekler arasından en uygununu seçmektir. Karar verme önemli bir süreçtir. Verilen kararlar kişinin veya bir işletmenin gelişimini etkileyebilir.

Karar Verme Sürecinde Nelere Dikkat Edilir?

Karar verme sürecinde bir çok kriter göz önüne alınmalıdır. Karar verme aşamasındaki problemlerin çözüm yoluna gidilmelidir. İstenilen hedef ve amaca ulaşmak için elde mevcut seçenekler her yönden değerlendirilmelidir.

İşletmelerde Karar Verme Süreci Neden Önemlidir?

İşletmelerde karar verme süreci son derece önemlidir. Verilen kararlar işletmenin geleceğini ve faaliyetini etkiler. Bu nedenle işletmelerde karar verirken karar verme tekniklerini uygulayarak en verimli sonuca ulaşılmalıdır.

Karar vermede kullanılan diğer teknikler :

İş hayatında da günlük hayattaki problemlerle karşılaşmak mümkün. Maddi, soyut, sosyal ve psikolojik olarak kategorize edilmiş olan bu problemler bazen beklenmedik bir anda ortaya çıkabildikleri gibi çoğunlukla uzun sürede oluşup gelişen, ayak sesleri önceden duyulan problemler oluyor. İşte, problemin çözümü ve karar vermede en çok kullanılan 10 teknik:  

1. FAYDA MALİYET ANALİZİ

Fayda maliyet analizi tekniği, durumun olası faydaları ile zararlarının belirlenmesi, sonuçlar ışığında hangisinin diğerine galip geldiğinin belirlenmesinde kullanılır. Alternatiflerden hangisinin seçilmesi gerektiği konusunda yol gösterecek olan bu teknik, sayısal ve kesin verilere dayandırılmalıdır. 

2. BEYİN FIRTINASI

Bir problemi çözmede kullanılacak fikirlerin bir grup oluşturularak serbest bir şekilde ortaya atılması tekniğidir. 1950’li yıllardan beri uygulanan bu tekniğin temelinde fikirlerin engellenmemesi ve böylelikle çok sayıda fikir üretilmesi yatar. Yaratıcılığı tetikleyen beyin fırtınası yapılırken ilk olarak problem tanımlanır. Ardından yöntem kuralları açıklanır, serbest fikirler ortaya konur, fikirler bir araya getirilerek kayda geçirilir, düzenlenir, değerlendirilir ve son aşamada en iyi fikir seçilir. 

3. BALIK KILÇIĞI TEKNİĞİ (SEBEP-SONUÇ DİYAGRAMI)

Kişileri sistematik bir şekilde düşünmeye sevk eden balık kılçığı tekniği, problem ile problemin ortaya çıkışına neden olan etmenlerin arasındaki bağın grafiksel bir şekilde analiz edilmesidir. Teknik, adını, problemlerin ana nedenler ile pek çok alt nedenlerden oluşması ve bu yüzden de yapılan çizimin balık kılçığını andırması sayesinde almıştır. Ana nedenler insan, makine, çevre, malzeme, yönetim ve ölçülebilirlikten kaynaklanır. Alt nedenler de birincil, ikincil, üçüncül… sebepler olarak çizimde yerini alır.

4. AĞAÇ DİYAGRAMI

Ağaç diyagramı tekniği, mantık olarak balık kılçığı tekniğiyle örtüşür. Bu teknikte bir problemin nedenleri grafiksel çizimlerle detaylı bir şekilde gösterilir. Ana konunun ardından ilk gelen alt konu “Nasıl”ken bir alt konu yine “Nasıl”; “Neden”ken de “Nasıl” ya da “Neden” olabilir. (Neden-neden, neden-nasıl, nasıl-nasıl ağaç diyagramları).

5. İLGİ DİYAGRAMI

İlgi diyagramında, sürecin her aşamasında yaratıcılığı tetikleyen ilgi diyagramı tekniği, bir grubun çok sayıda fikir üretmesine ve ilerleyen süreçte bu fikirleri gruplandırıp özetlemesine yarar. Teknik kapsamında ilk olarak ilgili konu hakkında grup üyelerince beyin fırtınası yapılarak post-it’lere notlar alınır. Eş değer nitelikte görünen post-it’ler çalışma sonrası bir araya getirilerek gruplandırılır. Daha sonra bu grupların yeni bir grup altında toplanıp toplanamayacağına karar verilir. Ulaşılan yapıda seviyeler ortaya konur ve gruplara bir isim verilir.

 6. ÇOKLU OYLAMA

Çoklu oylama, bir problemin çözümü için üretilen fikir ya da düşüncelerin, sistemli oylama tekniğinin kullanılarak güvenilir kişilerce azaltılmasıdır. Çoklu oylama tekniği uygulanırken ilk adım beyin fırtınası ile üretilen fikirlerin listelenip numaralandırılmasıdır. Listenin azaltılması (1/3’ü) için grup, numaraları oylar. En yüksek puan alan fikirler/düşünceler tekrar oylanır ve bu döngü, en iyi çözüm önerisi bulunana kadar devam eder. 

7. NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ

Nominal grup tekniği, bir probleme çözüm arayışı içerisindeyken üretilen fikirlerin önem derecesine göre sıralanmasını sağlayan tekniktir. Teknik uygulanırken eşit katılım olmasına ve grubu oluşturanlar arasında etkileşim olmamasına dikkat edilir. Çoklu oylamanın ilk aşaması bu teknik için de geçerlidir: Öncelikle fikirler/görüşler listelenir ve numaralandırılır. Daha sonra grup üyeleri bu numaraları puanlar. Kaç görüş varsa grup üyelerinin o kadar puan verme hakkı vardır (Örn. 18 görüş/18 puan). Puanların toplanması ardından en yüksek puanı alan görüşün ilk sıraya yerleştirilmesiyle süreç sonlandırılır. 

8. 5 N, 1 K TEKNİĞİ

5 N, 1 K tekniği, bir problemin nedenlerini ya da çözümlerini eksiksiz olarak belirlemede kullanılan bir tekniktir. 5 N: Ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl sorularını; 1 K ise kim sorusunu kapsar. Tanımlanan probleme bu sorular sorulup net cevaplar verilerek problemin kaynağına ulaşmak ya da çözüm önerileri geliştirmek mümkün hâle gelir. 

 9. PARETO ANALİZİ

Pareto analizi, bir problemin %80’ine yol açan %20’lik diliminin belirlenmesi, yani, nedenlerin önemlerine göre ayrıştırılarak önemli olanların çözümüne odaklanılmasını sağlayan bir tekniktir. Teknik uygulanırken öncelikle analiz edilecek kategoriler, ardından da veri toplanması adına gerekli görülen zaman aralığı belirlenir. Daha sonra veriler kaydedilir, diyagram analizi yapılır ve son olarak veriler grafik hâline getirilir.

 10. PUKÖ DÖNGÜSÜ

Planlama, uygulama, kontrol etme ve önlem alma aşamalarından meydana gelen PUKÖ tekniği, sürekli bir dönüşümü ifade eder. Yönetim ve planlama sistematiği olarak değerlendirilen PUKÖ ile süreçler, çevrim içi problemler oluşmadan sürekli olarak incelenir. Planlama aşamasında ne, nasıl yapılacak belirlenir. Uygulama aşamasında sürekli gelişime odaklanılarak plan ve ölçüm araçları kullanılır. Kontrol et aşamasında ulaşılan sonuçlar mercek altına alınır, mevcutsa sapmalar belirlenir. Önlem alma aşamasında ise değişikliklerin çıktıları analiz edilir, mevcut ilerleme standart kabul edilerek uygulamaya alınır. 

Hayatınız boyunca karar alırken bunlara da dikkat edin:

1.Acele Etmeyin!

Bir karar verirken o düşünce üzerinden belli bir zaman aralığının geçmesi önemlidir. Çünkü hemen acil verilan kararlar bazen hayat boyu bize ödenmesi gereken ağır bedelli faturalar olarak çıkar karşımıza

2.Hayati Değerine Bakın!

Karar vereceğiniz konuyu hayatınızda önem sırasına koyun. Eğer hayatınızda çok önemli bir noktada olacaksa yaptığımız seçimimizin konusu hem düşünce hem de niteliğini bir daha gözden geçirin.

3.Deneyimleyin!

Daha önce yaşadığınız deneyimlere bakın. Tamamen eski deneyimlemeniz gibi olmasa da geçmişte sizi mutsuz edecek bir karar vermemeye özen gösterin.

4.Hayal Edin!

Karar vermeden sonucun sizi nasıl etkileyeceğini; O sonucun sizde yaratacağı etkiyi hayal edin. Hayal etmek yaşam enerjimiz için önemli bir aktivitedir.

5.Planlama Yapın!

Karar vermeden önceki stabil durum ile karar verdikten sonra değişen durumun planlamasını yapın ve tabloyu daha net göreceğiniz biçime getirin.

6.Sosyo-ekonomik Durumuna Bakın!

Hayal ettikten sonra bir de gerçekler dediğimiz maddi-manevi şartların elverişli olmasına özen gösterin ve emin olun.

7.Sürdürülebilir Olmasına Bakın!

Kararınızın hayatınızda sürdürülebilir olmasına dikkat edin.

8.Diğer Faktörlere Bakın!

Karar vereceğiniz eğer evlilik gibi bir durumsa ailenizin onayını alın ya da sizin dışınızda onay verenlerin olmasını sağlayın. Çünkü bazen öyle duygusal düşünürüz ve önümüzü göremeyiz ki buna ihtiyacımız olabilir.

9.Kendinize Saygınızı Yok Saymayın !

Kendinize yapacağınız saygısızlık düşük benliği beraberinde getirir. Buna izin vermeyin. Çünkü biz biliyoruz ki karar vermemiz gereken şey kendi hayatınız bu yüzden asla kendi değerlerinizden feragat etmeyin.

10.Zamanla Değerlendirme Yapın!

''En kötü karar bile kararsızlıktan iyidir''. Düşüncesine inanmayın. Eğer karar veremiyorsanız daha oturmayan ve netleşmeyen şeyler var dememktir. Yukarıdaki maddeleri uygulayarak karar verebildiğiniz ve veremediğinz noktadaki görüşleriniz için lütfen bir klinik psikologdan yardım alarak hayatınızın gidişatını sağlıklı olarak devam ettirin.