Türk Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma Sorunu

 Yıllardır yaptığım "Yönetim Danışmanlığı" mesleği sayesinde çok sayıda şirketin içinde bulundum. Onlardan biri oldum. Yeri geldi yönetim kurullarına katıldım, yeri geldi şirketin/fabrikanın girişinde temizlikçilerle güvenlikçilerle çay içtim, sohbet ettim. Binlerce çalışanla ve şirket sahibiyle çalıştım. Yıllarla birlikte çok net gördüm ki bizim şirketler kurumsallaşmanın ne olduğu bilmiyor. Türk aile şirketlerinin pek çok sorunundan ve eksiğinden biri kurumsallaşamama.

Şirketlerle çalışmaya başlamadan önce şirket sahiplerine hep sorarım. Kurumsallaşma nedir diye. Maalesef tam bir cevap alamam. Ancak beni çağırma sebepleri şirketlerinin kurumsallaşmasıdır.

Neyse çok uzatmayayım. Kurumsallaşma, en basit tanımıyla şirket yönetiminin kişilere bağlı değil kurallara ve sisteme bağlı yönetilmesidir. Kurumsallaşmanın şirkete çok sayıda faydası vardır. Bu faydalardan bir tanesi yapılacak bir işin önceden tanımlanmış ve her durumda nasıl yapılacağının belli olmasıdır. Aksi taktirde sürekli yaşadığımız, klasik durumla karşılaşırız. Yani yapılacak iş patronun iki dudağı arasındadır. Morali iyiyse evet, kötüyse hayır der. Yaşanan bir başka durum da, patron değil de patronların olduğu bir şirkette alınacak bir kararın, her patron tarafından farklı yorumlanması ve farklı karar almaya çalışarak çalışanları zor durumda bırakmasıdır. 

Yazımın başlığında yazdığım konuya "Türk aile şirketlerinde kurumsallaşma sorunu" na daha doğrusu kurumsallaşamama sorununa dönecek olursak, şu soruyu detaylı bir şekilde yanıtlamamız gerekir. Türk aile şirketleri neden kurumsallaşamaz? Bu soruyu yazılmış kitaplardan değil, kendi deneyimlerimden yola çıkarak cevaplamaya çalışacağım.

Kurumsallaşamamanın en temel sebebi aslında şirket sahibi ya da sahiplerinin bu konuyu tam olarak bilmemesidir. Bildikleri ve çekindikleri şey ise, yönetimin ve otoritenin kendilerinden çıkacağı pasif konuma düşecekleridir. Haksız da sayılmazlar. Bir düşünsenize dişinizle tırnağınızla yarattığınız, maddi manevi  hiç bir  fedakarlıktan kaçınmadığınız şirketinizin yönetimi sizden çıkmış. Eğer böyle olsaydı siz de bu durumdan rahatsız olabilirdiniz. Yukarıda da bahsettiğim gibi bu durumun şirket sahiplerine ve gerekirse aileye anlatılması gerekmektedir.

Gözlemlediğim bir diğer sebep şirket sahiplerinin, kurumsallaşma sürecine sabır gösterememeleri. Şirketin kurumsallaşma süreci için zamana ihtiyaç vardır. Eski yönetim alışkanlıklarının yerini yeni yönetim davranışlarına ve sisteme bırakması için şirket sahiplerinin, yöneticilerin ve çalışanların sabırlı olmaları gerekir.

Kurumsallaşamama sorunun bir başka sebebi, işi bilmeyen bir danışmanla çalışılıyor olmasıdır. 

Kurumsallaşma süreci gerçekten bilgi, beceri, zeka ve pratiklik gerektirir. Yani bir yönetim danışmanı belirli ezberlerle şirketi kurumsallaştırmaya çalışırsa başarılı olamaz. Kurumsallaşma sürecini tamamlayamaz. Çünkü kurumsallaşma çalışması önünde engeller olan bir yoldur ve her engel birbirinden farklıdır. Bazı engeller psikolojiktir. Patronların ya da ailenin psikolojik sorunlarına çözüm üretmeniz ya da en azından onları rahatlatmanız gerekir. Bazı engeller finansal konuları içerir. Finans bilginizin onlardan çok daha yüksek olması gerekir. Bazı engeller personelle ilgilidir. Şirketin en iyi İK cısı olmanız ve reçete yazmanız gerekir. Bu yüzden eğer bir şirket sahibiyseniz ve şirketinizi kurumsallaştırmak istiyorsanız birden çok yönetim danışmanıyla görüşün. Bilgilerini geçmiş deneyimlerini iyice sorun sorgulayın.

Kurumsallaşmanın önündeki bir diğer engel de şirketin eski çalışanlarıdır. Şirkette çok uzun yıllardır çalışan ve özellikle yönetici olarak çalışan personel/personeller, kurumsallaşma sürecinin kendilerine zarar verebileceğini düşünerek kurumsallaşma çalışmasını çeşitli şekillerde engellemeye çalışabilir. Burada yapılması gereken tek bir şey vardır. İşverenin yapılacak çalışmayla ilgili tüm personele çalışma öncesinde detaylı bilgi vermesidir. Ayrıca işverenler kurumsallaşmanın başından sonuna kadar kurumsallaşma ve yönetim danışmanının yanında olmalı ve desteklemelidir.

İşveren ya da çalışansanız ve bir gün şirketinizi kurumsal bir yapıya büründürmek istiyorsanız iyi bilmelisiniz ki bu sabır gerektiren zorlu bir süreçtir. En önemlisi de yönetim danışmanı tek başına bu süreci tamamlayamaz. Ona muhakkak yardımcı olmalısınız. Pekçok işte olduğu gibi bu işte de başarıyı ekip çalışması getirir.