En Cazip Sektör
Sağlık, son yılların öne çıkan gözde sektörlerinden. Büyüme potansiyeli ve yatırım iştahı anlamında ciddi bir hareketlilik söz konusu. Bu canlılık, rakamlara da yansıyor. Örneğin TÜİK verilerine göre2007-2016’yı kapsayan 9 yıllık sürede özel hastanelerdeki sağlık harcamaları yaklaşık 4 kat arttı. Aynı dönemde özel hastane sayısı ise yüzde 55 artışla 2016 itibarıyla 565’e ulaştı. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, sağlık hizmeti almak amacıyla yapılan müracaatlar, her yıl ortalama yüzde 8 artıyor. Özel hastanelere yapılan müracaatın ise 10 yılda 2 kat arttığı görülüyor. Tüm bunların yanı sıra yatırımlarda da özel sektörün payı anlamlı biçimde yükseliyor. 2015’te yüzde 16,5 olan toplam yatırımlardaki özel sektör payı, 2016’da yüzde 20,6’ya çıkmış durumda.
TALEP HIZLI ARTIYOR
Sağlık sektörü temsilcilerine göre pazardaki hareketliliğin ardında birkaç eğilim var. Bunlardan ilki, talepteki artış. Yükselen yaş ortalamasının etkisiyle sağlık hizmetlerine olan talep ve harcamalar yıllar itibarıyla artıyor. Örneğin 2016’daki toplam sağlık harcaması bir önceki yıla göre yüzde 14,5 artarak 104 milyar 568 milyon liradan 119 milyar 756 milyon liraya ulaştı. Benzer bir artış sağlık hizmetine müracaat sayısında da kendini gösteriyor. TÜİK verilerine göre 2007-2016 arasında tüm hastanelere yapılan toplam müracaat sayısının yüzde 80, kişi başı müracaat sayısının ise yüzde 63 arttığı gözleniyor. Sadece özel hastanelere yapılan müracaat sayısı ise 10 yılda 2 kata ulaştı. Pazarın bu büyüme hızı, yerli ve yabancı yatırımcıları memnun ediyor. Öte yandan güçlü bir rekabeti de beraberinde getiriyor. Sağlık pazarının 2017 büyüme hızının, TL bazında GSYH’nin üzerinde olması bekleniyor. Uzmanların 2018’e dönük beklentisi de aynı paralelde. Acıbadem Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Aydınlar, kamu kaynaklı uygulamaların ciddi bir itici güç olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Özel hastanelerin sayısı hızla arttı. Sayı arttıkça hasta memnuniyeti, ileri teknoloji kullanımı, otelcilik ve kaliteli sağlık hizmeti gibi kavramlar gelişti. Kamu da çok ciddi bir mesafe aldı.” Memorial Sağlık Grubu CEO Uğur Genç, pazardaki rekabetten dolayı sektörün zorlandığını söylüyor. Her hastanenin daha verimli olmaya çalıştığını, herkesin hedefinde ‘daha kaliteli hizmet’ olduğunu vurguluyor. Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su Türkan Özilhan Tacir, “Sağlık hizmet sunumunda özel sektör açısından önemli bir değişim söz konusu. Yeni şehir hastaneleri, SGK anlaşmalarına bağımlı olan özel hastanelerin çalışma biçimlerini ve rekabeti değiştirecek. Önümüzdeki dönemde nitelik ve klinik kalite ön planda olacak” diyor.
ZİNCİRLER BÜYÜME YARIŞINDA
İrili ufaklı yaklaşık 600 hastanenin rekabet ettiği pazar, aslında son derece parçalı bir yapıya sahip. Toplam hastanelerin ancak 100’ü, birinci ligde rekabet eden 5 büyük oyuncuya ait. Zincir hastaneler arasında Acıbadem, MLP Care, Memorial, Medicana, Florence Nightingale grupları öne çıkıyor. Zincirleşmenin 5-6 yıldır güçlendiğini belirten uzmanlar, rekabet gereği bu eğilimin süreceğini düşünüyor. Acıbadem Sağlık Grubu, hastane sayısını artırmaya devam edenler arasında. 2016’yı yüzde 22’lik büyüme, 2,5 milyar TL’lik ciroyla kapatan grup, 5 ülkede 22 hastane, 16 tıp merkeziyle hizmet veriyor. 2017’de 3 bin 27 yatak kapasitesine ulaşan grup, 2018’de yatak kapasitesini 3 bin 219’e yükseltecek. 2017’yi yatırımlarla geçiren Medicana Sağlık Grubu da büyümesini sürdürenlerden. Yönetim kurulu başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, “2017’de iki önemli yatırım yaptık. Ayrıca mevcut hastanelerimizin hizmet kalitesini geliştirmeye, yapısını güçlendirmeye devam ettik. Yıl boyunca 150 milyon dolarlık yatırım yaptık. 2018’de de yurt içi ve yurt dışı yeni yatırımlarla büyümemiz sürecek” diyor. Memorial Grubu da 2018 ve sonrasında yeni hastanelerle büyümeyi planlıyor. Memorial Sağlık Grubu CEO’su Uğur Genç, “Yatak kapasitemiz 1.451” diyor ve ekliyor: “2017, bizim için yatırım yılı oldu. 70 milyon dolar yatırım yaptığımız Memorial Bahçelievler Hastanesi’ni 2018’in ilk günlerinde hizmete açacağız. 280 yataklı, uluslararası standartlarda bir dünya hastanesi olarak hayata geçiriliyor.”
KONSOLİDASYON RÜZGARI
Zincirlerin büyüme iştahında inorganik stratejiler de gözleniyor. EY’nin araştırmasına göre, Türkiye’de son 5 yılda sağlıkta 80’nin üzerinde işlem gerçekleşti. Sektörde dal hastaneleri, görüntüleme merkezleri ve biyoteknoloji, yatırımcıların ilgi gösterdiği alanlar. Uzmanlara göre sağlık, 2018’de de stratejik ve finansal yatırımcılar açısından ‘güvenli bir sektör’ olmaya devam edecek. PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri Serkan Tarmur’a göre satın alma işlemlerindeki hareketlilik sadece dış kaynaklı değil. Yerliler arasında da aktivite söz konusu. Bunun süreceğini belirten Tarmur, “Kadıköy Şifa Grubu’nun Florence Nightingale Grubu tarafından alınmasını örnek verebiliriz. Benzer ya da daha küçük hastane gruplarının, büyük gruplar tarafından satın alma amacıyla değerlendirildiğini biliyoruz” diyor. Turkven Ortağı Hale Özsoy Bıyıklı da aynı fikirde. Büyük zincirlerin küçükleri almasının kaçınılmaz olduğunu belirtiyor ve “Rekabet koşulları zincirler için daha kolay. Küçüklerin ayakta kalması zorlaşırken konsolidasyon eğilimi artırıyor” diyor. Satın alma fırsatlarını yakından izleyenler gruplardan biri Medicana. Dr. Hüseyin Bozkurt, “Değer katacak her türlü iş birliğine açığız. Yurt içinden zincirimize dahil etmeye çalıştığımız kurumlar olduğu gibi uluslararası zincirlerden gelen teklifler var. 2018’de yurt dışı yatırımlarda somut adımlar atacağız.” Memorial Sağlık Grubu CEO’su Uğur Genç de fırsatları izlediklerini dile getiriyor. “Yeni fırsatlar çıkıyor. Bunları geçmişte değerlendik. Değerlendirmeye de devam ediyoruz” diyor.
PPP’DEN GELEN BEREKET!
“Sağlıkta Dönüşüm” programı kapsamında başlatılan “kamu-özel ortaklığı” (PPP) projeleri de sektörü hareketlendiriyor. Şehir hastaneleri olarak da bilinen projelerin ilki, 2011 Eylül’de Kayseri’de başladı. 2017’de Mersin, Adana, Yozgat ve Isparta’daki şehir hastaneleri hizmete açıldı. Hazırlanan model kapsamında 43 bin yatak kapasiteli, 33 sağlık kuruluşunun 2018 sonuna kadar tamamlanması planlanıyor. Hedefte ise 60 bin yatağa ulaşılması var. Devletin yapacağı yatırım paketinin 20 milyar dolar olması öngörülüyor. En kritik gelişmelerden birinin PPP yatırımları olduğunu vurgulayan Medicana Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, “Özel hastanelerdeki gelişmeler devlet hastanelerine de örnek oldu. Kamu hastaneleri de özel hastanelerle yarışır hale geldi” diyor. PPP yatırımlarının önemli aktörleri arasında taahhüt alanında yatırım yapan holdingleri görüyoruz. Gama Holding de onlardan biri. Kocaeli ve İzmir Bayraklı projeleri süren holding, hastaneleri 2020’de hizmete açacak. Gama Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, şu bilgileri veriyor: “Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü, 1.180 yataklı bir hastane olacak. İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü ise 2 bin 60 yatak kapasitesine sahip olacak.” Türkerler Holding de PPP projeleriyle dikkat çekiyor. PPP sağlık projelerini ana iş kollarından biri olarak değerlendiren yönetim kurulu başkanı Kazım Türker, “Etlik Entegre kampüsümüz 2019’da tamamlanacak. İzmir ve Kocaeli’deki projelerin finansal kapanışlarını da başarıyla gerçekleştirdik. Bu üç projeyle 3 milyar dolarlık yatırım yapıyoruz. Yeni PPP projeleriyle de ilgileniyoruz” diye konuşuyor.
BÖLGESEL OYUN ZAMANI
Sağlık pazarında öne çıkan bir diğer kritik gelişme, yerli zincirlerin yurt dışı hastane yatırımlarına yönelmesi. “Yerli grupların kazanmış olduğu tecrübe ve birikimleri yurt dışına genişletmek yönünde bir istek içinde olduğu görülüyor” diyen EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri Ufuk Eren, nedenlerini şöyle sıralıyor: “DEİK’in yayınladığı rapora göre yerli firmaların 2016’da yurt dışında sıfırdan yatırım ve şirket satın alma olmak üzere 2,8 milyar dolar yatırım yaptığı görülüyor. Bu miktarın yüzde 4-5’lik kısmı sağlık sektörüne ait. Avrupa, Orta Doğu ve Rusya gibi pazarlardaki fırsatların yakın gelecekte yerli sağlık kuruluşlarının ajandalarında olmasını bekliyoruz.” PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri Serkan Tarmur da yerel hastane zincirlerinin bölgesel büyüme stratejisinde olduğunu gördüklerini söylüyor. Öncelikli pazar olarak Doğu Avrupa ülkelerinin, ikincil olarak ise Körfez ve Rusya pazarlarının tercih edildiğini söyleyen Tarmur, izlenen yolu ise şöyle anlatıyor: “Temel strateji, kurulu mevcut hastanelerin satın alınması. İlgili ülkedeki PPP projelerine dahil olmak da seçenekler arasında yer alıyor.” Yurt dışı yatırımları denince ilk akla gelen grup, Acıbadem Sağlık. 2011’de Makedonya’daki Sistina Hastanesi’ni bünyesine katan, geçen yıl da 125 milyon Euro’luk Bulgaristan yatırımına imza atan grup, yurt dışı büyümesini sürdürecek. Acıbadem Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Aydınlar, buradaki hedeflerini şöyle anlatıyor: “Yurt dışı hastanelerimizden ve yabancı hastalardan elde ettiğimiz gelir, ciromuzun yüzde 25’i. Bu oranı en az yüzde 50’ye çıkaracağız. Şimdiye dek hep gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösterdik. Amsterdam’da açtığımız klinikle gelişmiş pazarlara da girdik.”
YENİ FIRSATLAR VAR MI?
Uzmanlara göre sektördeki büyüme potansiyeli halen iştah açıcı ve doymamış bir pazar söz konusu. TSKB’nin sağlık sektörü analistlerine göre özellikle göz, diş gibi özel alanlar yakın dönemde öne çıkacak segmentler. Yükselecek branşların ise yaşlanan nüfusla birlikte ‘kronik hastalıklar’ olması bekleniyor. EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri Ufuk Eren, bu eğilimin arzı da tetikleyeceğini belirtiyor. Eren’in büyüme beklediği alanlar şöyle: “Kronik hastalıklara dönük hizmetlerde artış yaşanacağı görüşündeyiz. Ayrıca bölgemizdeki olumsuzlukların düzelmesiyle sağlık turizminde de ciddi hareketlilik yaşanacak.” Sağlık turizmi, aslında son 5 yıldır büyük grupların radarında. Çünkü pazarın bu tarafında ciddi bir büyüme ivmesi gözleniyor. Türkiye’ye sağlık hizmeti almaya gelen yabancı hastaların sayısı 2010’dan bu yana 2,5 katına çıktı. Türkiye Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyi verilerine göre, 2016’da ise 750 bin kişi sağlık turisti olarak geldi ve 5,8 milyar dolarlık hizmet aldı. Medicana Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, sağlık turizmini önemli bir fırsat alanı olarak görenlerden. Bozkurt, “Tedavi amacıyla Türkiye’ye gelen yabancı hastalar bize yurt dışındaki ihtiyaçlar ve yatırımlar konusunda da önemli ipuçları veriyor” diyor. Türkiye’nin OECD ortalamalarına göre nitelikli sağlık personeli ve yatak kapasitesi açığı bulunduğunu belirten Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su Türkan Özilhan Tacir, bu noktayı fırsat olarak şöyle yorumluyor: “Nüfusun yaşlanıyor olması, sunulan hizmetin değişimi ve çeşitliliği açısından önemli. Tüm bu gerçekler, devletin ve özel sektörün yerli ve yabancı yatırımcılar açısından fırsat olarak görülüyor.”
4 BÜYÜĞÜN YENİ PLANLARI
ACIBADEM
Acıbadem Grubu, yatırımlarına 2018’de de devam edecek. Grubun yönetim kurulu başkanı MEHMET ALİ AYDINLAR, planlarını şöyle özetliyor: “2017’de yüzde 30 büyümeye devam ederek yıl sonunda 3,25 milyar TL ciro elde etmeyi planlıyoruz. 2017’yi 150 milyon dolarlık yatırımla tamamlamış olacağız. Acıbadem Maslak’ın ikinci etabı da sürüyor. Ek bina 2018’de hizmete girecek.”
ANADOLU SAĞLIK
2017’yi bir önceki yıla göre yüzde 14 büyümeyle kapatacaklarını öngören Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su TÜRKAN ÖZİLHAN TACİR, 2018’e dair cirosal büyüme hedefini ise yüzde 15 olarak açıklıyor ve şunları söylüyor: “2017 cirosunun yaklaşık yüzde 33’ü uluslararası hastalardan elde edilen gelirden oluşuyor. 2017-2018’de toplam yatırımın 20 milyon dolar olacağını öngörüyoruz.”
MEMORIAL
Memorial Sağlık Grubu CEO’su UĞUR GENÇ, 2017’de ciddi bir büyüme yakaladıklarını söylüyor ve hedeflerini şöyle aktarıyor: “2016’da ciromuz 900 milyon TL civarındaydı. 2017’de sektörün üzerinde büyüdük. Aynı başarıyı, 2018’de de sürdüreceğiz. 92 ülkeden gelen yabancı hastalara yılda 40 bin kez hizmet vererek ülkemizin ekonomisine de katkı sağlıyoruz.”
MEDICANA
“Ciromuzun yüzde 10’luk payını, yurt dışından gelen yabancı hastalar oluşturuyor” diyen Medicana Sağlık GrubuYönetim Kurulu Başkanı Dr. HÜSEYİN BOZKURT, planlarına dair şu bilgileri veriyor: “2017 itibarıyla 5 ilde 12 hastanemiz ve 6 bine yakın çalışanımız bulunuyor. Yeni yatırımlarımız hariç mevcut hastanelerimizin yatak kapasitesi 1.550’dir. Yılda 2 milyona yakın hasta tedavi ediyoruz.”
YATIRIMCI NE DÜŞÜNÜYOR
YATIRIMA DEVAM
EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri UFUK EREN, “Bulunduğumuz coğrafyada en olgun sağlık hizmetleri ülkemizde veriliyor” diyor ve tahminlerini şöyle özetliyor: “Yerli oyuncuların hem organik hem inorganik atılımları söz konusu. Yeni hastane açılışları, tesislerin büyütülmesi ve yatak kapasitesinin artırılması, tüm grupların ajandasında ilk sırada bulunuyor.”
HALKA ARZ TRENDİ
PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri SERKAN TARMUR, sektörde öne çıkan diğer bir trendin halka arz olduğunu söylüyor ve şöyle değerlendiriyor: “Medikal Park ve Memorial gruplarının bu konuda istekli olduğu görülüyor. Hastaneler dışında laboratuvar hizmetleri, görüntüleme merkezleri, estetik klinikleri gibi yan hizmet sağlayıcılarına da yatırımcı ilgisi var.”
İHALELER TAKİPTE
Yatırım iştahının adreslerinden biri PPP ihaleleri olmaya devam edecek. Gama Holding İcra Kurulu Başkan Vekili ARİF ÖZOZAN da bu fikirde: “2017’de İzmir Bayraklı ve Kocaeli projelerinde kaydettiğimiz ilerleme sayesinde yeni hastane ihalelerine ilgimiz arttı. Kasımda ön yeterlik ihalesi açılan Aydın Entegre Sağlık Kampüsü ve Antalya Entegre Sağlık Kampüsü projelerine başvurduk. 2018’de de gerek yurt içinde gerekse yurt dışında ihaleye çıkması muhtemel hastane PPP projelerini takip edeceğiz.”
HALE ÖZSOY BIYIKLI TURK VEN ORTAK
BÜYÜME POTANSİYELİ VAR
POZİTİF HAVA Özel sağlık sektörüne genel olarak baktığımızda, yatırımcı iştahı ve büyüme hızı açısından oldukça pozitif bir hava olduğunu söyleyebiliriz. Pazarda yaklaşık 600-650 civarında özel hastane var. İlk 5 büyük oyuncunun buradaki payı yüzde 20 civarında. Ama yatak sayısı ve hasta açısından bakarsak 5 büyük oyuncu pazar payını giderek artırıyor. DAĞINIK PAZAR Özel hastane sektöründe çok parçalanmış, dağınık bir pazar tablosu var. En büyük 5 hastane zincirinin elindeki hastane sayısını toplasak 100’ü bulmuyor. Büyük çoğunluk tekil oyuncular. Dolayısıyla zaman içinde bu tekil hastanelerin, zincir grupların bünyesine katılacağını ve pazardaki konsolidasyonun süreceğini söyleyebiliriz.
İHTİYAÇ ARTIYOR Yabancı yatırımcı açısından bakarsak 2008’de başlayan ilginin devam ettiği söylenebilir. Hatta başka sektörlerdeki “bekle-gör” tutumu, sağlıkta geçerli değil. Çünkü Türkiye artık yaşlanan bir ülke. Uzun yıllar 28 olan ortalama yaş, artık 30 oldu. 40’a doğru yaklaştıkça sağlık sektörüne olan ihtiyaç artıyor. Pazarda önemli bir büyüme potansiyeli var.
Kaynak:Capital
TALEP HIZLI ARTIYOR
Sağlık sektörü temsilcilerine göre pazardaki hareketliliğin ardında birkaç eğilim var. Bunlardan ilki, talepteki artış. Yükselen yaş ortalamasının etkisiyle sağlık hizmetlerine olan talep ve harcamalar yıllar itibarıyla artıyor. Örneğin 2016’daki toplam sağlık harcaması bir önceki yıla göre yüzde 14,5 artarak 104 milyar 568 milyon liradan 119 milyar 756 milyon liraya ulaştı. Benzer bir artış sağlık hizmetine müracaat sayısında da kendini gösteriyor. TÜİK verilerine göre 2007-2016 arasında tüm hastanelere yapılan toplam müracaat sayısının yüzde 80, kişi başı müracaat sayısının ise yüzde 63 arttığı gözleniyor. Sadece özel hastanelere yapılan müracaat sayısı ise 10 yılda 2 kata ulaştı. Pazarın bu büyüme hızı, yerli ve yabancı yatırımcıları memnun ediyor. Öte yandan güçlü bir rekabeti de beraberinde getiriyor. Sağlık pazarının 2017 büyüme hızının, TL bazında GSYH’nin üzerinde olması bekleniyor. Uzmanların 2018’e dönük beklentisi de aynı paralelde. Acıbadem Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Aydınlar, kamu kaynaklı uygulamaların ciddi bir itici güç olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Özel hastanelerin sayısı hızla arttı. Sayı arttıkça hasta memnuniyeti, ileri teknoloji kullanımı, otelcilik ve kaliteli sağlık hizmeti gibi kavramlar gelişti. Kamu da çok ciddi bir mesafe aldı.” Memorial Sağlık Grubu CEO Uğur Genç, pazardaki rekabetten dolayı sektörün zorlandığını söylüyor. Her hastanenin daha verimli olmaya çalıştığını, herkesin hedefinde ‘daha kaliteli hizmet’ olduğunu vurguluyor. Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su Türkan Özilhan Tacir, “Sağlık hizmet sunumunda özel sektör açısından önemli bir değişim söz konusu. Yeni şehir hastaneleri, SGK anlaşmalarına bağımlı olan özel hastanelerin çalışma biçimlerini ve rekabeti değiştirecek. Önümüzdeki dönemde nitelik ve klinik kalite ön planda olacak” diyor.
ZİNCİRLER BÜYÜME YARIŞINDA
İrili ufaklı yaklaşık 600 hastanenin rekabet ettiği pazar, aslında son derece parçalı bir yapıya sahip. Toplam hastanelerin ancak 100’ü, birinci ligde rekabet eden 5 büyük oyuncuya ait. Zincir hastaneler arasında Acıbadem, MLP Care, Memorial, Medicana, Florence Nightingale grupları öne çıkıyor. Zincirleşmenin 5-6 yıldır güçlendiğini belirten uzmanlar, rekabet gereği bu eğilimin süreceğini düşünüyor. Acıbadem Sağlık Grubu, hastane sayısını artırmaya devam edenler arasında. 2016’yı yüzde 22’lik büyüme, 2,5 milyar TL’lik ciroyla kapatan grup, 5 ülkede 22 hastane, 16 tıp merkeziyle hizmet veriyor. 2017’de 3 bin 27 yatak kapasitesine ulaşan grup, 2018’de yatak kapasitesini 3 bin 219’e yükseltecek. 2017’yi yatırımlarla geçiren Medicana Sağlık Grubu da büyümesini sürdürenlerden. Yönetim kurulu başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, “2017’de iki önemli yatırım yaptık. Ayrıca mevcut hastanelerimizin hizmet kalitesini geliştirmeye, yapısını güçlendirmeye devam ettik. Yıl boyunca 150 milyon dolarlık yatırım yaptık. 2018’de de yurt içi ve yurt dışı yeni yatırımlarla büyümemiz sürecek” diyor. Memorial Grubu da 2018 ve sonrasında yeni hastanelerle büyümeyi planlıyor. Memorial Sağlık Grubu CEO’su Uğur Genç, “Yatak kapasitemiz 1.451” diyor ve ekliyor: “2017, bizim için yatırım yılı oldu. 70 milyon dolar yatırım yaptığımız Memorial Bahçelievler Hastanesi’ni 2018’in ilk günlerinde hizmete açacağız. 280 yataklı, uluslararası standartlarda bir dünya hastanesi olarak hayata geçiriliyor.”
KONSOLİDASYON RÜZGARI
Zincirlerin büyüme iştahında inorganik stratejiler de gözleniyor. EY’nin araştırmasına göre, Türkiye’de son 5 yılda sağlıkta 80’nin üzerinde işlem gerçekleşti. Sektörde dal hastaneleri, görüntüleme merkezleri ve biyoteknoloji, yatırımcıların ilgi gösterdiği alanlar. Uzmanlara göre sağlık, 2018’de de stratejik ve finansal yatırımcılar açısından ‘güvenli bir sektör’ olmaya devam edecek. PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri Serkan Tarmur’a göre satın alma işlemlerindeki hareketlilik sadece dış kaynaklı değil. Yerliler arasında da aktivite söz konusu. Bunun süreceğini belirten Tarmur, “Kadıköy Şifa Grubu’nun Florence Nightingale Grubu tarafından alınmasını örnek verebiliriz. Benzer ya da daha küçük hastane gruplarının, büyük gruplar tarafından satın alma amacıyla değerlendirildiğini biliyoruz” diyor. Turkven Ortağı Hale Özsoy Bıyıklı da aynı fikirde. Büyük zincirlerin küçükleri almasının kaçınılmaz olduğunu belirtiyor ve “Rekabet koşulları zincirler için daha kolay. Küçüklerin ayakta kalması zorlaşırken konsolidasyon eğilimi artırıyor” diyor. Satın alma fırsatlarını yakından izleyenler gruplardan biri Medicana. Dr. Hüseyin Bozkurt, “Değer katacak her türlü iş birliğine açığız. Yurt içinden zincirimize dahil etmeye çalıştığımız kurumlar olduğu gibi uluslararası zincirlerden gelen teklifler var. 2018’de yurt dışı yatırımlarda somut adımlar atacağız.” Memorial Sağlık Grubu CEO’su Uğur Genç de fırsatları izlediklerini dile getiriyor. “Yeni fırsatlar çıkıyor. Bunları geçmişte değerlendik. Değerlendirmeye de devam ediyoruz” diyor.
PPP’DEN GELEN BEREKET!
“Sağlıkta Dönüşüm” programı kapsamında başlatılan “kamu-özel ortaklığı” (PPP) projeleri de sektörü hareketlendiriyor. Şehir hastaneleri olarak da bilinen projelerin ilki, 2011 Eylül’de Kayseri’de başladı. 2017’de Mersin, Adana, Yozgat ve Isparta’daki şehir hastaneleri hizmete açıldı. Hazırlanan model kapsamında 43 bin yatak kapasiteli, 33 sağlık kuruluşunun 2018 sonuna kadar tamamlanması planlanıyor. Hedefte ise 60 bin yatağa ulaşılması var. Devletin yapacağı yatırım paketinin 20 milyar dolar olması öngörülüyor. En kritik gelişmelerden birinin PPP yatırımları olduğunu vurgulayan Medicana Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, “Özel hastanelerdeki gelişmeler devlet hastanelerine de örnek oldu. Kamu hastaneleri de özel hastanelerle yarışır hale geldi” diyor. PPP yatırımlarının önemli aktörleri arasında taahhüt alanında yatırım yapan holdingleri görüyoruz. Gama Holding de onlardan biri. Kocaeli ve İzmir Bayraklı projeleri süren holding, hastaneleri 2020’de hizmete açacak. Gama Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, şu bilgileri veriyor: “Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü, 1.180 yataklı bir hastane olacak. İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü ise 2 bin 60 yatak kapasitesine sahip olacak.” Türkerler Holding de PPP projeleriyle dikkat çekiyor. PPP sağlık projelerini ana iş kollarından biri olarak değerlendiren yönetim kurulu başkanı Kazım Türker, “Etlik Entegre kampüsümüz 2019’da tamamlanacak. İzmir ve Kocaeli’deki projelerin finansal kapanışlarını da başarıyla gerçekleştirdik. Bu üç projeyle 3 milyar dolarlık yatırım yapıyoruz. Yeni PPP projeleriyle de ilgileniyoruz” diye konuşuyor.
BÖLGESEL OYUN ZAMANI
Sağlık pazarında öne çıkan bir diğer kritik gelişme, yerli zincirlerin yurt dışı hastane yatırımlarına yönelmesi. “Yerli grupların kazanmış olduğu tecrübe ve birikimleri yurt dışına genişletmek yönünde bir istek içinde olduğu görülüyor” diyen EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri Ufuk Eren, nedenlerini şöyle sıralıyor: “DEİK’in yayınladığı rapora göre yerli firmaların 2016’da yurt dışında sıfırdan yatırım ve şirket satın alma olmak üzere 2,8 milyar dolar yatırım yaptığı görülüyor. Bu miktarın yüzde 4-5’lik kısmı sağlık sektörüne ait. Avrupa, Orta Doğu ve Rusya gibi pazarlardaki fırsatların yakın gelecekte yerli sağlık kuruluşlarının ajandalarında olmasını bekliyoruz.” PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri Serkan Tarmur da yerel hastane zincirlerinin bölgesel büyüme stratejisinde olduğunu gördüklerini söylüyor. Öncelikli pazar olarak Doğu Avrupa ülkelerinin, ikincil olarak ise Körfez ve Rusya pazarlarının tercih edildiğini söyleyen Tarmur, izlenen yolu ise şöyle anlatıyor: “Temel strateji, kurulu mevcut hastanelerin satın alınması. İlgili ülkedeki PPP projelerine dahil olmak da seçenekler arasında yer alıyor.” Yurt dışı yatırımları denince ilk akla gelen grup, Acıbadem Sağlık. 2011’de Makedonya’daki Sistina Hastanesi’ni bünyesine katan, geçen yıl da 125 milyon Euro’luk Bulgaristan yatırımına imza atan grup, yurt dışı büyümesini sürdürecek. Acıbadem Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Aydınlar, buradaki hedeflerini şöyle anlatıyor: “Yurt dışı hastanelerimizden ve yabancı hastalardan elde ettiğimiz gelir, ciromuzun yüzde 25’i. Bu oranı en az yüzde 50’ye çıkaracağız. Şimdiye dek hep gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösterdik. Amsterdam’da açtığımız klinikle gelişmiş pazarlara da girdik.”
YENİ FIRSATLAR VAR MI?
Uzmanlara göre sektördeki büyüme potansiyeli halen iştah açıcı ve doymamış bir pazar söz konusu. TSKB’nin sağlık sektörü analistlerine göre özellikle göz, diş gibi özel alanlar yakın dönemde öne çıkacak segmentler. Yükselecek branşların ise yaşlanan nüfusla birlikte ‘kronik hastalıklar’ olması bekleniyor. EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri Ufuk Eren, bu eğilimin arzı da tetikleyeceğini belirtiyor. Eren’in büyüme beklediği alanlar şöyle: “Kronik hastalıklara dönük hizmetlerde artış yaşanacağı görüşündeyiz. Ayrıca bölgemizdeki olumsuzlukların düzelmesiyle sağlık turizminde de ciddi hareketlilik yaşanacak.” Sağlık turizmi, aslında son 5 yıldır büyük grupların radarında. Çünkü pazarın bu tarafında ciddi bir büyüme ivmesi gözleniyor. Türkiye’ye sağlık hizmeti almaya gelen yabancı hastaların sayısı 2010’dan bu yana 2,5 katına çıktı. Türkiye Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyi verilerine göre, 2016’da ise 750 bin kişi sağlık turisti olarak geldi ve 5,8 milyar dolarlık hizmet aldı. Medicana Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Hüseyin Bozkurt, sağlık turizmini önemli bir fırsat alanı olarak görenlerden. Bozkurt, “Tedavi amacıyla Türkiye’ye gelen yabancı hastalar bize yurt dışındaki ihtiyaçlar ve yatırımlar konusunda da önemli ipuçları veriyor” diyor. Türkiye’nin OECD ortalamalarına göre nitelikli sağlık personeli ve yatak kapasitesi açığı bulunduğunu belirten Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su Türkan Özilhan Tacir, bu noktayı fırsat olarak şöyle yorumluyor: “Nüfusun yaşlanıyor olması, sunulan hizmetin değişimi ve çeşitliliği açısından önemli. Tüm bu gerçekler, devletin ve özel sektörün yerli ve yabancı yatırımcılar açısından fırsat olarak görülüyor.”
4 BÜYÜĞÜN YENİ PLANLARI
ACIBADEM
Acıbadem Grubu, yatırımlarına 2018’de de devam edecek. Grubun yönetim kurulu başkanı MEHMET ALİ AYDINLAR, planlarını şöyle özetliyor: “2017’de yüzde 30 büyümeye devam ederek yıl sonunda 3,25 milyar TL ciro elde etmeyi planlıyoruz. 2017’yi 150 milyon dolarlık yatırımla tamamlamış olacağız. Acıbadem Maslak’ın ikinci etabı da sürüyor. Ek bina 2018’de hizmete girecek.”
ANADOLU SAĞLIK
2017’yi bir önceki yıla göre yüzde 14 büyümeyle kapatacaklarını öngören Anadolu Sağlık Merkezi CEO’su TÜRKAN ÖZİLHAN TACİR, 2018’e dair cirosal büyüme hedefini ise yüzde 15 olarak açıklıyor ve şunları söylüyor: “2017 cirosunun yaklaşık yüzde 33’ü uluslararası hastalardan elde edilen gelirden oluşuyor. 2017-2018’de toplam yatırımın 20 milyon dolar olacağını öngörüyoruz.”
MEMORIAL
Memorial Sağlık Grubu CEO’su UĞUR GENÇ, 2017’de ciddi bir büyüme yakaladıklarını söylüyor ve hedeflerini şöyle aktarıyor: “2016’da ciromuz 900 milyon TL civarındaydı. 2017’de sektörün üzerinde büyüdük. Aynı başarıyı, 2018’de de sürdüreceğiz. 92 ülkeden gelen yabancı hastalara yılda 40 bin kez hizmet vererek ülkemizin ekonomisine de katkı sağlıyoruz.”
MEDICANA
“Ciromuzun yüzde 10’luk payını, yurt dışından gelen yabancı hastalar oluşturuyor” diyen Medicana Sağlık GrubuYönetim Kurulu Başkanı Dr. HÜSEYİN BOZKURT, planlarına dair şu bilgileri veriyor: “2017 itibarıyla 5 ilde 12 hastanemiz ve 6 bine yakın çalışanımız bulunuyor. Yeni yatırımlarımız hariç mevcut hastanelerimizin yatak kapasitesi 1.550’dir. Yılda 2 milyona yakın hasta tedavi ediyoruz.”
YATIRIMCI NE DÜŞÜNÜYOR
YATIRIMA DEVAM
EY Türkiye Sağlık ve Yaşam Bilimleri Sektörleri Lideri UFUK EREN, “Bulunduğumuz coğrafyada en olgun sağlık hizmetleri ülkemizde veriliyor” diyor ve tahminlerini şöyle özetliyor: “Yerli oyuncuların hem organik hem inorganik atılımları söz konusu. Yeni hastane açılışları, tesislerin büyütülmesi ve yatak kapasitesinin artırılması, tüm grupların ajandasında ilk sırada bulunuyor.”
HALKA ARZ TRENDİ
PwC Türkiye Şirket Ortağı ve Sağlık Sektörü Lideri SERKAN TARMUR, sektörde öne çıkan diğer bir trendin halka arz olduğunu söylüyor ve şöyle değerlendiriyor: “Medikal Park ve Memorial gruplarının bu konuda istekli olduğu görülüyor. Hastaneler dışında laboratuvar hizmetleri, görüntüleme merkezleri, estetik klinikleri gibi yan hizmet sağlayıcılarına da yatırımcı ilgisi var.”
İHALELER TAKİPTE
Yatırım iştahının adreslerinden biri PPP ihaleleri olmaya devam edecek. Gama Holding İcra Kurulu Başkan Vekili ARİF ÖZOZAN da bu fikirde: “2017’de İzmir Bayraklı ve Kocaeli projelerinde kaydettiğimiz ilerleme sayesinde yeni hastane ihalelerine ilgimiz arttı. Kasımda ön yeterlik ihalesi açılan Aydın Entegre Sağlık Kampüsü ve Antalya Entegre Sağlık Kampüsü projelerine başvurduk. 2018’de de gerek yurt içinde gerekse yurt dışında ihaleye çıkması muhtemel hastane PPP projelerini takip edeceğiz.”
HALE ÖZSOY BIYIKLI TURK VEN ORTAK
BÜYÜME POTANSİYELİ VAR
POZİTİF HAVA Özel sağlık sektörüne genel olarak baktığımızda, yatırımcı iştahı ve büyüme hızı açısından oldukça pozitif bir hava olduğunu söyleyebiliriz. Pazarda yaklaşık 600-650 civarında özel hastane var. İlk 5 büyük oyuncunun buradaki payı yüzde 20 civarında. Ama yatak sayısı ve hasta açısından bakarsak 5 büyük oyuncu pazar payını giderek artırıyor. DAĞINIK PAZAR Özel hastane sektöründe çok parçalanmış, dağınık bir pazar tablosu var. En büyük 5 hastane zincirinin elindeki hastane sayısını toplasak 100’ü bulmuyor. Büyük çoğunluk tekil oyuncular. Dolayısıyla zaman içinde bu tekil hastanelerin, zincir grupların bünyesine katılacağını ve pazardaki konsolidasyonun süreceğini söyleyebiliriz.
İHTİYAÇ ARTIYOR Yabancı yatırımcı açısından bakarsak 2008’de başlayan ilginin devam ettiği söylenebilir. Hatta başka sektörlerdeki “bekle-gör” tutumu, sağlıkta geçerli değil. Çünkü Türkiye artık yaşlanan bir ülke. Uzun yıllar 28 olan ortalama yaş, artık 30 oldu. 40’a doğru yaklaştıkça sağlık sektörüne olan ihtiyaç artıyor. Pazarda önemli bir büyüme potansiyeli var.
Kaynak:Capital
